In de serie “petite histoire” uit mijn familiearchief: Een portret van het tuindersechtpaar Jan de Goede en Lijsbeth de Vink 1762 – 1855. Jan was een zoon van mijn “oudovergrootvader” Herman Goeden, die in 1760 van Heel in het Luikerland naar Velsen emigreerde, van rooms katholieke huize, en Lijsbeth de Vink was een Nederduits Hervormde dame uit Leiden. Samen vormden zij begin 19e eeuw, in de Franse tijd, een succesvol tuindersechtpaar in Wijk aan Duin.
In hartje Wijk aan Duin, voor de kenners: hoek Arendsweg, Galgeweg, Boeweg,hadden zij hun tuinderij. Daar waar een eeuw later de Klompenkerk werd gebouwd! En precies op de plek waar ik ruim 150 jaar later naar de Lagere school – de zeer R.K. Heilig Hart School ging!
Eindelijk, na zo veel jaar, heb ik het verhaal geschreven over de eerste drie generaties Goeden die van 1696 tot plm 1760 in Heel in het Luikerland woonden.
Kleinzoon Herman Goeden van de stamouders Herman Goijden en Petronella Geerlinckx trok omstreek 1763 naar Velsen om daar in de Breesaap te gaan werken. En stichtte daar in Kennemerland een omvangrijke familieclan de Goede, waar ik deel van uit maak.
Maar daar gaat mijn verhaal niet over. Het gaat over het leven van mijn voorouders in Heel in het Luikerland. Een petite histoire van het gewone volk: Ploeteren, kinderen, gezin, oorlog, armoede, ziekte en overleven, alles komt voorbij.
Het is een verhaal geworden van 122 pagina’s en het zal zeker niet de laatste versie zijn. Een levend document dus, alle aanvullingen, opmerkingen, kritiek en correcties zijn welkom!
Uit mijn archief kan ik veel onderwerpen opduiken die geschikt zijn voor een genealogisch weblog. Vooral over de familie de Goede/Goeden. Omdat ik daar nu eenmaal de meeste gegevens van heb. Maar ook over andere families in mijn kwartieren weet ik wel een en ander. o.a. Pepping, Velzeboer, Dekker, Adema.
Maar eerst maar even De Goede. Een familie van (tot plm 1980) overwegend Goede Rooms-Katholieken. Maar over welke familie hebben we het dan? Het stikt van de de Goede’s die trouwens onderling niet verwant zijn.
Van alle de Goede-families zijn er maar een twee die rooms-katholiek waren. Alle andere families zijn van oorsprong hervormd, protestant of joods.
De katholieken: Er is een familie de Goede die oorspronkelijk uit Noord-Brabant (Heusden e.o.) komt. Deze familie heeft zich in de 18e eeuw deels in de Zijpe gevestigd. De andere familie – waartoe ik behoor – komt uit Heel bij Roermond. Een aantal van de Goeden’s, (Gooden’s of Goden’s) woont nog in Limburg of Duitsland (Krefeld e.o.).
Zijtakken van deze Limburgse stam hebben zich in de Leiden (de Goede), Velsen (de Goede) en Haarlem (Goeden) gevestigd. Niet helemaal toevallig trokken zij naar de duinstreek en de geestgronden. Er woonden daar veel katholieken. De inwoners van de Breesaap bijvoorbeeld – nu Tata-Steel en Noordzeekanaal – stonden bekend om hun katholieke groepsdenken. Een doorn in het oog van de protestante Velser-elite! 1. Steile katholieken tegenover steile protestanten. En het was o.a. daar waar Herman Goeden als boerenknecht (dagloner) of wellicht schaapsherder werkte nadat hij zich in 1760 in Velsen vestigde. Een verband tussen de R.K. familie de Goede uit Heusden (NB) en de Goeden’s van Heel heb ik niet kunnen aantonen maar is niet uitgesloten.
Ik denk dat de roots van de Goeden-familie uit Heel ergens in de driehoek Trier, Mönchengladbach en Roermond gezocht moeten worden of juist noordelijker (mijn meest recente inzicht) Rheine/Westfalen. Maar daarover later.
1Het huis van de vroedvrouw – J.Morren – HGMK nr 39
Op 6 februari 1763 trouwde “Harmanus Dirkszn Goeden, Jongman, geboore te Heel bij Roermonde, met Geertruijd van Wunnik, Jongedochter, geboore te Bennebroek en beide woonende in de Breesaap onder Velsen” aldus de inschrijving in het trouwregister van de R.K. Kerk in Velsen.
Hij was niet alleen mijn voorvader langs mannelijke lijn, maar ook, in de huidige termen, een economische gelukszoeker. In West Nederland – zeg maar Holland – was in de 17e en 18e eeuw veel vraag naar arbeiders. Seizoenarbeiders en dagloners wel te verstaan, lage lonen, harde omstandigheden, geen gezeur. Zelfs als ze katholiek waren waren ze welkom. De Republiek was tolerant. Mits ze geen aanstoot gaven en integreerden. Hoewel immigranten dat vaak pragmatisch oplosten. Ze werden gewoon protestant als dat moest. In het geval van de katholieke Harmanus en Geertruijd was er geen probleem. Zij woonden in de Breesaap, een katholiek buurtschap in Velsen 1.
In Kennemerland waren veel linnenblekerijen – vanwege het schone duinwater – en die trokken veel arbeiders aan vanuit o.a. het Land van Weert (textielarbeiders) en het land van Horn. En dus ook vanuit de nabije regio Roermond 2. Familienamen als van Buggenum, Geerling, van Roermond, Geeven (= Geuen), van Deursen ea verraden de achtergrond.3
Maar anders dan nu was het wel zo dat de ontvangende plaats, Velsen in dit geval, een waarborg vroeg, van de plaats van herkomst, het dorp Heel dus. Harmanus moest een zgn “Akte van idemniteit” overleggen. Een akte – gezegeld en al – waarin het bestuur van Heel beloofde dat als de immigrant tot “onverhoopte decadentie zoude coomen te vervallen”, de immigrant “te sullen terugneemen aan haere gemeene taefel” en deze – met “de sijnder kinderen te sullen alimenteeren”. Oftewel “als je decadent (armlastig) wordt dan ga je met je kinderen terug naar de plaats van herkomst”. De plaats van herkomst stond dus borg voor het onderhoud van de migrant. En dat was niet zo vreemd omdat halverwege de 18e eeuw grote delen van de bevolking (vooral in de winter) werd bedeeld. En daar werden de plaatselijke besturen van diaconieën of armenkamers niet vrolijk van 4. Hoe strikt deze regeling werd gehandhaafd weet ik trouwens niet. Ook toen was Holland een polderland.
Men was pragmatisch, de sterfte was hoog, de gaatjes in de agrarische sector moesten worden opgevuld en de immigranten (kenden en) hielpen elkaar.
Harmanus en Geetruijd en kinderen zijn in Velsen en Kennemerland blijven wonen. Zij waren arm maar niet armlastig? Maar daarover later.
Bij mijn bezoek aan het Gemeente Archief van Velsen in 1979 trof ik de zwaar beschadigde akte van idemniteit aan die Harmanus heeft overlegd aan het gemeentebestuur van Velsen. Gedateerd 11 Juni 1763 en bezegeld door de “Secretarius Juratus dictionis” der Vrijheerlijkheid Heel.
Tsja, om zo’n reisdocumentje te zien, gehavend en al, dat doet je toch wat.
De archivaris van Velsen beloofde toen het document te zullen laten restaureren maar ik weet niet of dat ook gebeurd is.
Akte van idemniteit Hermanus Goede
1 Het huis van de vroedvrouw – J.Morren – HGMK nr 39 2 Geschiedenis van de beide Limburgen – deel 2, Prof. Dr. W.Jappe Alberts 3 //www.smeels.nl/Parenteel%20A-G/Parenteel%20van%20Deursen%20(2)/deursen.htm 4 NGV //www.ngv.nl/Artikelen/homepage.php?action=ListItem&site=NGV&frams=y&ident=80
Van 1968 tot 1978 werkte ik in Centrum Amsterdam, bij Amstleven – in 1971 opgegaan in Delta Lloyd – en elke werkdag liep ik van Amsterdam Centraal via Damrak, Kalverstraat en Koningsplein naar de Nieuwe Spiegelstraat en weer terug. Vaste prik was een bezoek aan boekhandel De Slechte (geen familie denk ik!) in de Kalverstraat.
Een van de eerste boekjes die ik daar kocht was “Heraldiek en genealogie”. Een boekje waarin de Zuid-Afrikaan C. Pama de beginselen van heraldiek en genealogie uitlegde. En ook, heel belangrijk voor mij, hoe je in Nederland een genealogisch onderzoek kon doen. Volgens Pama moest ik beginnen in het Rijks Archief Noord-Holland in de Jansstraat in Haarlem. Dit omdat mijn opa in Wijk aan Duin, nu Beverwijk, geboren is.
Mijn eerste archiefbezoek was in 1971. Na een korte uitleg kon ik aan de gang. De archiefstukken mocht je toen nog zelf uit het depot halen!
Op de eerste dag kwam ik erachter dat onze familienaam “de Goede” een verhollandsing was van het Midden-Limburgse “Goeden” (Goijden) en dat de familie import was. Gemigreerd in 1760 naar Velsen. Om te gaan werken als boerenknecht in de Breesaap. Zoals ook de familie van mijn moederskant “Pepping” rond 1760 via Steenwijk naar Limmen kwam en daar in het boerenbedrijf terecht kwam.
De mogelijke connectie met illustere namen als Philips de Goede en Graaf Willem de Goede (van Holland) kon ik na de eerste archiefdag wel vergeten en ook dat er een familiewapen was.
Nu moet ik er bij zeggen dat de genealogie of stamboomonderzoek (de oude benaming “sibbekunde” is sinds WO II te beladen) voor mij altijd een nevendoel geweest. Het is de “petit histoire” die mij interesseert. De lotgevallen van de gewone burger dus. Wat dat betreft zit ik dus goed.
Een blik in het telefoonboek laat zien dat vanuit Midden-Limburg veel migranten naar Midden-Kennemerland zijn gekomen. Namen als “van Buggenum”, “van Roermond”, “Geerlinckx” e.a. verraden de herkomst. Niet vreemd want Midden-Limburg was verarmd en bood nauwelijks perspectief op enige welvaart. Veel doortrekkende troepen, oorlogsgeweld en overwegend armzalige heidegrond zorgden ervoor dat de bevolking wegtrok. Eerst vertrok er één en binnen 20 jaar verhuisde het halve dorp. Niets nieuws onder de zon dus.
Aardig detail was dat onze huisbaas “Geerlincx” in Beverwijk, waarvan mijn vader het schildersbedrijf heeft overgenomen, net als wij directe afstammeling bleek te zijn van de familie “Geerlincx” uit Heel. De oudst bekende “Goeden” in Heel – Hermanus Goeden, was in 1696 getrouwd met Petronella Geerlincx.
Na een pauze van 1984 tot 2012 heb ik de genealogische draad weer opgepakt. Inmiddels leven we in een tijdperk van internet, laptops en een digitale wereld. Veel archieven zijn digitaal opengesteld en de mogelijkheden zijn enorm uitgebreid. Neem alleen al de website “Alle Limburgers” met een enorme database erachter, die door talloze vrijwilligers (Vutters?) is gevuld. Alleen is mijn archief blijven steken in de wereld van kaartenbakken en multomappen. Ik heb geen zin meer om alles te digitaliseren. Maar via dit weblog kan ik wel wat van die “petit histoire” opdiepen en uitspitten voor de liefhebbers. Veelal over de familie de Goede (Goeden/Gooden), maar ook van andere families in mijn kwartieren. En natuurlijk hoop ik langs deze weg wat oude foto’s en interessant materiaal te krijgen.
